Nasıl Uçuş Harekât Uzmanı (DİSPEÇER) olurum?

 

Burada basit ve an anlaşılır bir şekilde,  nasıl Uçuş Harekât Uzmanı (Dispeçer) olacağınızı ve bu sayede havacılıkta yeni bir kariyere başlayacağınızı anlatacağız.

 

Uçuş Harekât Uzmanlığı resmi olarak 1938 yılından itibaren havacılık sektörünün bir parçası haline gelmiştir. Bu tarihe kadar farklı biçimlerde ve çalışma şekillerinde, mevcut olmak ile birlikte ancak bu tarihten sonra resmileştirilmiştir.

 

Uçuş Harekât Uzmanları, yerdeki pilotlar olarak ifade edilebilirler. Uçuş Harekât uzmanlığı görevi, bir havayolundaki en sorumlu ve en iyi ücretli işlerden biridir.

 

Uçuş Harekât Uzmanları, hava araçlarının mümkün olduğunca hızlı ve emniyetli bir şekilde kalkışa hazırlanmalarını sağlarlar. 

 

Uçuş Harekât Uzmanı, uçuş harekâtını planlayan, uygulayan, uçuşu takip ve kontrol eden kişidir. Pilotların talebi doğrultusunda uçuş ekibini bilgilendirebilir, acil durum bilgilerini gerekli yerlere iletebilirler. Uçuş Dispeçeri  olarak da bilinirler.

 

Uçuş Harekât Uzmanları yapılacak uçuşun sorumluluğunu, uçuştaki sorumlu pilot ile birlikte paylaşır. Uçuş Harekât Uzmanı, hava durumunu, uçağın bakım durumunu, havalimanlarındaki seyrüsefer sistemlerini, NOTAM’ları, alternatif havalimanlarını dikkate alarak uçuşu planlamaktan ve uçuş süresince uçuşu takip etmekten sorumludurlar. Uçuş Harekât Uzmanları, takip ettikleri uçuş boyunca, uçuş emniyetini etkileyecek önemli bir değişiklik olduğunda, bu tür durumları sorumlu pilot’a tebliğ eder. Uçuş emniyetini sağlamak maksadıyla, gerektiğinde bir uçuşu ertelemek veya iptal etmek ve diğer operasyonel kararları vermek Uçuş Harekât Uzmanının sorumluluğundadır.

 

Uçuş Harekât Uzmanları pilotların yerdeki elleri gibidirler. Uçuş Harekât Uzmanlığı ve Pilotluk mesleklerinin pek çok benzer konuları ve görevleri vardır. Uçuş Harekât Uzmanları pilot’un kulakları gözleri ve beyinleri gibidirler. Bununla birlikte pilotlar, Uçuş Harekât Uzmanlarının sağladığı bilgilere dayanarak son kararı vermekte nihai yetkilidirler.

 

Uçuş Harekât uzmanları, uçuş emniyetini sağlamak için, sahnenin arkasında çalışırlar. Her bir uçuşun emniyetli gerçekleşmesi için sorumluluğu sorumlu pilot ile paylaşarak, çalıştıkları şirket için emniyetli ve verimli operasyonların gerçekleşmesi için çalışırlar.

 

Uçuş Harekât Uzmanları, uçuşların emniyetli ve planlanan zamanlarda gerçekleşmesi için, şirket içerisindeki pek çok departman ile birlikte çalışmak zorundadır. Pilotlar her seferinde bir uçuştan sorumlu iken, Uçuş Harekât Uzmanları ise aynı anda birden fazla uçağı gözetlemek zorundadır.

 

Uçuş Harekât Uzmanı genel olarak aşağıdaki işleri yapar;

 

-          Operasyonel uçuş planını, uçuşun her aşamasını (örneğin yakıt, rüzgâr, hava durumu, uçağın bakım durumu, uçak performans limitlerini, hız, irtifa, mesafe, rota, ağırlık ve denge, havalimanları gecikmeleri v.d.) göz önünde bulundurup hazırlamak, gerektiğinde revize etmek, iptal etmek,

-          Uçuşların emniyetle gerçekleştirilmesi amacıyla operasyonel hazırlıkları yapmak ve uçuşu takip etmek ve hava durumu, havalimanı ve pist kapanmaları v.b. değişiklikleri sorumlu pilot’a tebliğ etmek.

-          AOC, uçuş  planı ve ATC talimatları da göz önünde bulundurarak; uçuşun başlatılması, uçağın başka bir havaalanına yönlendirilmesi, uçuşun iptal edilmesi ya da değişiklik yapılması durumlarını değerlendirmek,

-          Uçuşun  emniyetli şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla bütün operasyonel ve meteorolojik koşulları göz önünde bulundurmak, gerektiğinde yeni rota belirlemesi yapmak.

-          Uçuşla ilgili bütün belgelerin ve gerekli güncel bilgileri,  brifing paketi halinde hazırlamak ve uçuş ekibine iletmek,

-          Operasyonun bütün safhalarında sorumlu Sorumlu Pilot, ATC üniteleri ve diğer bütün havacılık enformasyon üniteleri ile iletişim halinde olmak.

-          Gerektiğinde, uçuş iptal etmek veya ertelemek.

-         Acil durumlarda, en yakın havalimanı, pist v.b. konularda pilotu bilgilendirmek ve akabinde planlanandan başka havalimanına inen uçak ile ilgili olası diğer işleri takip etmek.

 

 

Uçuş Harekât Uzmanı, kariyeri çok stresli olabilir. Uçuş Harekât Uzmanları, mesai saatlerinin büyük bir kısmında oturarak çalışsa dahi, dikkatli olmalı ve uçuşa yoğunlaşmalıdırlar. Uçuş Harekât Uzmanları, çoğunlukla fazla mesaiye kalırlar ve bazı gece ve hafta sonlarını da kapsayan vardiya programı dâhilinde çalışırlar. Bu görev, esnek çalışma saatleri gerektirmektedir. Uçuşlar günün her saatinde gerçekleştirileceğinden vardiyalı çalışma sistemi gerektirir, bu da sabahın erken saatlerinde, gecenin geç saatlerinde, hafta sonlarında ve resmi tatil günlerinde çalışmanızın beklenebileceği anlamına gelmektedir.

 

Uçuş Harekât Uzmanının, bir yerden bir başka yere uçması gerekmez. Uçuş Harekât Uzmanlarının çalışma yerleri normalde "Uçuş Harekât" veya "Havayolu Operasyon Kontrol" veya "Operasyon Kontrol Merkezi" olarak adlandırılan yerlerdir. Bu yerler 24 saat boyunca çalışır durumdadır. Bazı havayolu şirketlerinin ana bir “Operasyonel Kontrol Merkezi” ve bu merkeze bağlı farklı yerlerde yer alan diğer kontrol merkezleri vardır. Ancak, çoğu havayolu şirketinin, sadece bir  “Operasyonel Kontrol Merkezi” vardır.

 

Uçuş Harekât Uzmanları yıllık 48.000 – 130.000 TL arasında maaş geliri elde etmektedir. Bu gelire muhtemel fazla mesai ücretleri dâhil değildir.

 

Mevcut havacılık kuralları, Uçuş Harekât Uzmanı olabilmek için, bazı eğitim, sınav’ları ve staj ‘ı tamamlamanın akabinde lisans alınmasını şart koşmaktadır. Diğer bir deyişle, Uçuş Harekât Uzmanı olmanız ve çalışabilmeniz için Lisans almanız şarttır. Bazı havayolu şirketleri yetiştirmek üzere personel almak ile birlikte, iş imkânı bulabilmek için lisans sahibi olmak önemlidir.

 

Özet olarak; Uçuş Harekât Uzmanı (Uçuş Dispeçeri), ulusal ve uluslararası sivil havacılık talepleri ile uçuş emniyet tedbirlerini yerine getirmek amacıyla; emniyetli bir şekilde uçuş harekâtını planlayan, uygulayan, uçuş süresince uçuşu takip ve kontrol eden, uçuşun herhangi bir safhasında pilot'un talebi veya ele ulaşan bilgiler ışığında uçuşun güvenli ve etkin bir şekilde devamını sağlamak için uçuş ekibini bilgilendiren, uçuş hakkındaki bilgilerin gerekli birimlere aktarılması için uçuş akışını izleyen, acil durum (sabotaj, kaza kırım, uçak kaçırma v.b.) bilgilerinin gerekli birimlere iletilmesini sağlayan, SHGM tarafından verilmiş ve onaylanmış geçerli lisansa sahip ve uçuş görevi de bulunan nitelikli kişidir.

 

 

Uçuş Harekât Uzmanı olabilmek için, gereklilikler ve izlenecek yol, temel olarak aşağıdaki gibidir;

 

-          21 yaşından gün almış olmak

.

-          ÖSYM Başkanlığı tarafından yapılan veya denkliği belirlenen İngilizce sınavlarının birinden en az 50 veya eş değeri puan almak.

 

-          SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) tarafından yetkilendirilmiş havacılık tıp merkezlerinden yapılan muayene sonucunda, uçuş harekât uzmanı görevlerini yerine getirmeye engel teşkil edebilecek herhangi bir fiziksel ya da akli hastalığa sahip olmadığını, belgeleyen sağlık kaydına sahip olmak.

 

-          En az ön lisans programlarının birinden mezun olmak ve akabinde SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) tarafından onaylı bir eğitim kuruluşunda, uçuş harekât uzmanı eğitimini tamamlamak veya Uçuş Harekât Uzmanı eğitim programını/müfredatını uygulayan üniversitelerin sivil havacılık ile ilgili bölümlerinden lisans veya ön lisans derecesi ile mezun olmak. Eğitimler teorik ve uygulamalı olmak üzere iki kısımdır.

 

Örnek Üniversite için;

https://www.kapadokya.edu.tr/akademik/programlar/ucus-harekat-yoneticiligi)

 

Asgari CPL (Ticari Pilot Lisansı) lisansı sahibi olan pilotlar veya geçerli hava trafik kontrolörü lisansına sahip olanlar veya Meteoroloji eğitimi veren üniversitelerin en az ön lisans programlarından mezun olanlar veya görev yaptığı işletmenin uçuş harekât biriminde, yine aynı işletmede görevli FDI (Öğretmen Uçuş Harekât Uzmanı) gözetiminde asgari 2 yıl süresince çalışan adaylar için talep etmeleri durumunda, uçuş harekât uzmanı eğitimi vermeye yetkili kuruluş tarafından, önceden tecrübesi olanlara yönelik teorik ve uygulamalı eğitim programları uygulanır.

 

SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) onaylı eğitim kuruluşları tarafından verilen Uçuş Harekat Uzmanı Eğitimi yaklaşık 11-12 hafta sürmektedir. Eğitim ücreti, eğitim veren kuruluşlara göre değişmek ile birlikte ortalama yaklaşık 15.000TL’dir.

 

 

-          SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) tarafından yıl içerisinde yapılan teorik ve uygulamalı sınavlara girmek ve sınavlarda başarılı olmak.

 

-          Uçuş Harekât Uzmanı, görevlerinin yapıldığı bir işletmede, 30 iş günü staj yapmak.

 

-          Yukarıdaki şartları yerine getirenlere, SHGM tarafından,  Uçuş harekât uzmanı lisansı 2 yıl için düzenlenir. Bu lisans Amerika hariç, tüm ülkelerde ICAO Doc. No.7192-AN 857 Part D-3 çerçevesinde geçerlidir. Amerika da geçerli olabilmesi için FAA den iki haftalık kurs alınması gereklidir.  

 

Ülkemizde Uçuş harekât Uzmanı Lisans’ına sahip olabilmek için, gerekli şartları, detayları içeren ve SHGM tarafından yayınlanan SHY-UHU Yönetmeliğine aşağıdaki link’ten ulaşabilirsiniz;

 

http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/mevzuat/sektorel/yonetmelikler/SHY-UHU.pdf