Nasıl Hava Trafik Kontrolörü Olurum?

 

Mükemmel konsantrasyon isteyen zorlu bir iş istiyorsanız, hava trafik kontrolörü olarak çalışmak size uygun olabilir.

 

Pilotlara tavsiye, bilgi ve talimatlar vermek için son derece sofistike radar ve radyo iletişim donanımını kullanırsınız.

 

Bir hava trafik kontrolörü olarak uçakları, uçakların uçuşlarının her yönüyle yönetirsiniz. Uçakların emniyet sorumluluğunu, üstlenecek ve zamanında iniş ve kalkış yapmalarını sağlayacaksınız.

 

Hava Trafik Kontrolörleri, hava araçlarının, bir noktadan ulaşmak istedikleri başka bir noktaya gerçekleştirdikleri uçuşlarının, öncelikle emniyetli olarak gerçekleşmesi için tüm aşamalarını yöneten, başka bir ifade ile hava araçlarının, havadaki ve havaalanındaki trafiğinin emniyetli, düzenli, hızlı bir şekilde akışını sağlayan meslek grubudur.

 

Örneğin; İstanbul’dan Paris'e gidecek bir hava aracı istediği zaman kalkıp, istediği gibi direkt uçamaz. Belirlenmiş hava koridorlarından uçması ve hava trafik kontrolörlerinin verdiği talimatlara uyması zorunludur. İşte bu yüzden pilot, uçağın motor çalıştırmasından kalkışına, hava koridorundaki uçuşundan tırmanacağı uçuş seviyesine, muhafaza etmesi gereken hızdan alçalmasına, gideceği havalimanındaki inişinden park yerine kadar hava trafik kontrolörlerinden izin ve talimat almak zorundadır. Bir hava trafik kontrolörü aynı anda bazen 8-10 bazen 30-35 uçaktan sorumlu olabilmektedir.

 

Hava trafik kontrolörleri hava limanlarında uçuş kontrol kulelerinde çalışmakla bilinirler, ancak çoğunluğu aslında saha kontrol merkezlerinde (saha kontrolörü olarak) çalışmaktadır. Saha kontrol merkezinde çalışanlar uçağın güzergâh sahnesinden sorumludurlar, radar kullanarak uçağın kesin konumunu izlemek, hava sahasında uçağı güvenceye almak ve uçak için en etkili güzergâhı sağlarlar.

 

Kulede birde Ground Kontrol ve Delivery denen iki pozisyon daha vardır. Eğer birden fazla pist varsa da pistlerin kontrolör pozisyonları da farklıdır. 

 

Yaklaşmadan sorumlu Hava Trafik Kontrolörleri aletli iniş sistemi ile ilgilenirler. Uçak Havaalanına yaklaşırken saha kontrolörlerinden görevi devralırlar. Uçağın havalimanına yaklaşması için ilk klerans (clearance)’ı verirler ve yaklaşmadaki tüm uçakları iniş için en uygun şartları sağlayacak şekilde sıraya sokarlar. Yaklaşma kontrolör pozisyonları upper ve lower olarak ayrılır. Sahada coğrafi ve yoğunluğa göre sektörizasyon denen bir parçalamaya maruz kalır.

 

Kontrolörler dereceyle çalışır. Her havalimanın ve havalimanında pozisyonun sınavı ve derecesi (rate) i vardır. Rate’ler senelik sınavlarla yenilenir. Ciddi hatalar(air miss), sağlık sorunları, tayin ve yer değiştirme, yıllık derece yenileme sınavlarında başarısızlık durumlarında rate’leriniz düşer ve yeniden belli saatleri çalışarak doldurduktan sonra sınavla geri alınır. Rate’i olmayan kontrolörün unvanı Asistan Hava Trafik Kontrolörüdür ve yalnız çalışamaz.

 

 

Hava trafik kontrolörleri genel olarak aşağıdaki işleri yapar;

• Pilotlara iniş ve kalkış talimatlarını vermek.
• Radar, bilgisayar, görsel referanslar ve gelişmiş elektronik sistemler kullanarak uçakların yerde ve havadaki hareketlerini takip edip, yönlendirir.
• Bagaj araçları ve havaalanında yerde çalışanlar da dâhil olmak üzere havalimanındaki yerdeki tüm trafiği kontrol eder.
• Gidiş uçuşlarını diğer trafik kontrol merkezlerine aktararak ve gelen uçuşların kontrolünü kabul ederek iletişimi yönetir.
• Hava durumu güncellemeleri, pist kapatmaları ve diğer kritik bilgileri gerektiğinde pilotlara verir.
• Hava araçları (Uçak, Helikopter v.d.) ile ilgili acil durumlarda havaalanı müdahale personeline bilgi verir.

 

Dünya genelinde hava trafik kontrolörü maaşı yıllık yaklaşık $38,000 - $149,000 arasındadır. Ortalama yıllık maaş ise yaklaşık $83,000’dır.Dünya üzerinde en yüksek maaşlar İspanya, Almanya, ABD, Avustralya, İsveç, İngiltere'de verilmektedir.

 

Türkiye’de her meydanda herkes aynı ücreti alır. Yurt dışı gibi seniority ve performans esaslı bir anlayış ne yazık ki yoktur. Ücret yaklaşık 4500-8300 TL arası olup (stajyer, asistan ve rate’li kontrolör olarak değişir sadece) vergi dilimlerine göre azalarak devam eder yıl içinde. Yabancı dil bilginize binaen sınavla kanıtlanmak suretiyle devlet memurları kanununda belirtilen ek tazminatları kazanabilirsiniz.

 

Türkiye’de, Türkiye Havalimanlarının işletilmesi ile Türkiye Hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Bu nedenle Hava trafik kontrolörü olacaklar ağırlıklı olarak DHMİ’de çalışma olanağı bulacaklardır. DHMİ dışında kule kontrolörü olarak Hazarfen, Aydın Çıldır, Efes, Eskişehir Anadolu Üniversitesi meydanlarında çalışılabilir.

 

Ayrıca Askeri Hava Trafik Kontrolörü olmakta mümkündür Astsubay ve Subay rütbelerinde. Askeri trafiklere ilaveten; Türkiye’de Adana Radar, Kayseri Radar ve Kule, Diyarbakır Radar ve Kule, Batman Radar ve Kule, Malatya Radar ve Kule, Merzifon Radar ve Kule, Balıkesir Merkez Radar ve Kule olarak Türk sivil havacılığına çok önemli hizmetler vermektedirler.

 

Türkiye’de çoğu meydanda radarlı yaklaşma hizmeti yoktur büyük meydanlar harici. Manuel yaklaşma denen pilot pozisyon raporu üzerinden yürüyen sesli iletişim esaslı yaklaşmalar icra edilir. Son dönemde RNAV APP denilen uydu esaslı yaklaşmalar çizilerek bu problemlerde büyük oranda çözülmeye başlanmıştır.

  

DHMİ’de kontrolör unvanları Stajyer Hava Trafik Kontrolörü (lisansız), Asistan Hava Trafik Kontrolörü (lisanslı-ratesiz), Hava Trafik Kontrolörü(rate’li) ve Baş kontrolör olup; ekip şefleri ve numaraları şeklinde çalışılır. Sorumlulukta bu şekilde dağıtılır. Nöbetli çalışma esas olup planlamalar dâhilinde saatlik paylaşımlarla çalışılır. Genel uygulama 2 saat çalışıp 2 saat dinlenmedir. Yeterli personeli olmayan meydanlarda bu mümkün değildir. 

 

Hava trafik kontrolörü olarak çalışabilmek için hava trafik kontrolör lisansına sahip olmanız gerekir.

 

Türkiye’de bu lisansa sahip olabilmek için gerekli yeterlilik ve şartlar, SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ PERSONELİ LİSANS VE DERECELENDİRME YÖNETMELİĞİ (SHY 65-01)’de detaylı olarak anlatılmaktadır.

 

Hava trafik kontrolörü olabilmek için gerekli asgari şartlar; 4 yıllık Yüksek Öğrenim Kurumlarından mezun, 27 yaşından gün almamış, T.C. Vatandaşı olmak, Sesli iletişiminde, Türkçe ve İngilizce dillerinde, yanlış anlamalara ve aksamalara yol açabilecek belirgin bir aksan veya lehçe, dilde pelteklik, gizli kekemelik ve aşırı heyecan sahibi olmamak, gerekli sağlık koşullarına haiz olduğunu belgelemek, İngilizce lisan bilgisine sahip olduğunu belgelemek, KPSS’na girmiş ve belirli bir puanı almış olmaktır.

 

Türkiye’de, hava trafik kontrolörü olmak için, şu an iki farklı yol bulunmaktadır.

 

1-     Anadolu Üniversite Sivil Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Hava Trafik Kontrol Bölümünü bitirmek;

https://www.anadolu.edu.tr/akademik/fakulteler/326/hava-trafik-kontrol-bolumu/program-profili

 

2-     DHMİ tarafından açılmakta olan ilanları takip etmek ve başvuru yapmak. Çünkü DHMİ ihtiyaç bulunması halinde hava trafik kontrol bölümü mezunu olmayan sadece 4 senelik bir yükseköğretim kurumunu bitiren kişiler arasından da alım yapabilmektedir. Genel olarak  Adayların seçiminde ; Hava Trafik Kontrol adayları için geliştirilmiş, bilgisayar destekli seçme sınavı veya Genel yetenek, muhakeme, zekâ, hafıza ve çabuk karar verme gibi özellikleri test etmeye yönelik yazılı sınav ve Türkçe ve İngilizce dillerinde, yanlış anlamalara ve aksamalara yol açabilecek belirgin bir aksan veya lehçe, dilde pelteklik, gizli kekemelik ve aşırı heyecan sahibi olmamak gibi özelliklerin tespitine yönelik sözlü sınav uygulanır. Sınavlarda başarılı olan adaylardan, işe kabul edilenler yaklaşık 11-14 ay sürecek bir kursa alınırlar. Akabinde DHMİ bünyesinde çalışmaya başlarlar.

 

DHMİ duyuru ve ilanlarına http://www.dhmi.gov.tr/ adresinden ulaşabilirsiniz.

 

DHMI kursu ya da Eskişehir’deki okul sonrası SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) de sınavla lisans alınır. Sağlık şartlarının kaybı, belli bir süre üzeri işten uzak kalma ve çalışma yetilerini kaybettiğine dair tehlikeli durumlar yaratacak hava hadiselerine dâhil olma durumlarında lisans kaybı yaşanabilir.